Nocne skurcze mięśni – jakie mogą być przyczyny?

Wybudza Cię nagły, przeszywający ból łydki, który sprawia, że podskakujesz w łóżku? Nie jesteś sam – nocne skurcze mięśni to problem, który dotyka wiele osób, niezależnie od wieku. Choć często uznaje się je za niegroźną dolegliwość, mogą być też sygnałem, że w Twoim organizmie dzieje się coś więcej. Co je wywołuje, jak je łagodzić i kiedy warto zgłosić się do lekarza? Odpowiadamy.

Czym są nocne skurcze mięśni?

Nocne skurcze mięśni to nagłe, mimowolne i bolesne skurcze mięśni, które najczęściej występują w nocy podczas snu. Trwają od kilku sekund do kilku minut i mogą dotyczyć różnych partii ciała, choć najczęściej obejmują mięśnie łydek i stóp. Po skurczu mięsień może pozostać napięty i bolesny przez pewien czas.​

Możliwe przyczyny nocnych skurczów mięśni

Nocne skurcze mięśni mogą mieć wiele różnych przyczyn – od prostych błędów w codziennej rutynie, po poważne schorzenia wymagające diagnostyki i leczenia. Poniżej znajdziesz najczęstsze i najbardziej istotne czynniki, które mogą odpowiadać za te bolesne dolegliwości.

Zaburzenia elektrolitowe

Prawidłowa praca mięśni zależy od odpowiedniej równowagi elektrolitowej w organizmie. Niedobory magnezu, potasu, wapnia czy sodu mogą zakłócać przewodzenie impulsów nerwowych i wywoływać bolesne skurcze, zwłaszcza w nocy. Do zaburzeń równowagi elektrolitowej może dojść m.in. na skutek:

• nadmiernego pocenia się (np. po wysiłku fizycznym),
• odwodnienia,
• niewłaściwej diety ubogiej w minerały,
• przyjmowania leków moczopędnych (diuretyków).

Odwodnienie

Zbyt mała ilość wypijanych płynów w ciągu dnia prowadzi nie tylko do zmęczenia i bólu głowy, ale również do zwiększonego ryzyka nocnych skurczów mięśni. Mięśnie pozbawione odpowiedniego nawodnienia stają się bardziej podatne na nagłe, bolesne kurcze.

Długotrwała pozycja siedząca lub stojąca

Osoby, które przez wiele godzin siedzą lub stoją bez ruchu (np. pracownicy biurowi, sprzedawcy, kierowcy), narażone są na zaburzenia krążenia i nadmierne napięcie mięśni. Brak ruchu może powodować zastoje krwi żylnej w kończynach dolnych, co sprzyja skurczom, zwłaszcza w nocy, gdy mięśnie odpoczywają.

Wysiłek fizyczny i przeciążenia

Zarówno zbyt intensywny trening, jak i niewystarczająca rozgrzewka czy brak rozciągania po ćwiczeniach mogą prowadzić do przeciążenia mięśni. Efektem są mikrourazy i zaburzenia pracy włókien mięśniowych, które mogą objawiać się bolesnymi skurczami w nocy.

Ciąża

Kobiety w ciąży, zwłaszcza w II i III trymestrze, często skarżą się na nocne skurcze łydek. Może to być wynikiem ucisku powiększającej się macicy na naczynia żylne i nerwy w miednicy, ale również niedoboru magnezu i zwiększonego zapotrzebowania na minerały.

Przewlekła choroba żylna (żylaki)

Osoby cierpiące na niewydolność żylną kończyn dolnych często doświadczają nocnych skurczów. Przyczyną może być zaburzone krążenie i zastoje krwi w żyłach. Skurcze te są jednym z objawów przewlekłej choroby żylnej – obok uczucia ciężkości nóg, obrzęków, świądu skóry czy widocznych żylaków. Skurcze z tego powodu występują częściej  w pierwszej  części nocy.

Zaburzenia neurologiczne

Niektóre choroby układu nerwowego – np. neuropatie obwodowe, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy uszkodzenia nerwów obwodowych – mogą prowadzić do nieprawidłowego przewodnictwa nerwowego i nadpobudliwości mięśni. Skurcze tego typu najczęściej są spowodowane zwyrodnieniami i dyskopatią kręgosłupa lędźwiowego. W takich przypadkach skurcze mogą być objawem choroby podstawowej i wymagać specjalistycznego leczenia.

Choroby metaboliczne i endokrynologiczne

Zaburzenia funkcji tarczycy (szczególnie niedoczynność), cukrzyca czy niedoczynność przytarczyc mogą wpływać na gospodarkę wapniowo-fosforanową i przewodnictwo nerwowo-mięśniowe. To z kolei może prowadzić do pojawienia się skurczów, również w nocy.

Marskość wątroby

Osoby z chorobami wątroby, szczególnie w zaawansowanym stadium (marskość), często cierpią na bolesne skurcze nóg. Przyczyną są m.in. zaburzenia elektrolitowe, niedobory mikroelementów oraz zaburzenia metaboliczne.

Leki

Niektóre leki mogą mieć skurcze mięśni jako działanie niepożądane. Szczególnie warto zwrócić uwagę na leki moczopędne, statyny (stosowane w leczeniu hipercholesterolemii), beta-mimetyki (stosowane np. w astmie), inhibitory ACE, niektóre środki antykoncepcyjne.

Zespół niespokojnych nóg

Choć technicznie nie są to skurcze, uczucie „wiercenia się” w nogach i nieprzyjemnych doznań czuciowych może współistnieć ze skurczami nocnymi. Zespół niespokojnych nóg często występuje wieczorem i w nocy, prowadząc do problemów ze snem.

Wiek

Z wiekiem zmienia się struktura i funkcjonowanie mięśni oraz układu nerwowego. U osób starszych nocne skurcze występują częściej – często bez wyraźnej przyczyny, choć zwykle w związku z mniejszą aktywnością, odwodnieniem czy współistniejącymi chorobami.

Nocne skurcze mięśni – diagnostyka

W przypadku nawracających nocnych skurczów mięśni, szczególnie jeśli są one intensywne, obejmują różne partie ciała lub towarzyszą im inne objawy (takie jak drętwienie, osłabienie siły mięśniowej czy obrzęki), warto skonsultować się z lekarzem. Podstawą diagnostyki jest dokładnie przeprowadzony wywiad medyczny – lekarz zapyta m.in. o częstotliwość i lokalizację skurczów, styl życia pacjenta, dietę, przyjmowane leki oraz choroby współistniejące. Następnie wykonywane jest badanie fizykalne, które pozwala ocenić napięcie mięśni, siłę mięśniową i ewentualne objawy neurologiczne.

W zależności od uzyskanych informacji, lekarz może zlecić badania laboratoryjne – przede wszystkim oznaczenie poziomu elektrolitów (sód, potas, wapń, magnez), glukozy, hormonów tarczycy oraz wskaźników czynności nerek i wątroby. W przypadkach podejrzenia chorób neurologicznych lub układu krążenia, konieczne może być wykonanie dodatkowych badań, takich jak elektromiografia (EMG), USG dopplerowskie kończyn dolnych czy rezonans magnetyczny. Celem diagnostyki jest wykluczenie poważnych przyczyn skurczów oraz ustalenie, czy mają one charakter idiopatyczny, czyli samoistny, czy też są objawem innego schorzenia wymagającego leczenia.

Jak pozbyć się skurczów i odzyskać spokojny sen?

Skuteczne leczenie nocnych skurczów mięśni zależy przede wszystkim od rozpoznania ich przyczyny. Jeśli skurcze są wynikiem niedoborów elektrolitów, kluczowe będzie ich uzupełnienie – najczęściej poprzez odpowiednio dobraną suplementację magnezu, potasu lub wapnia, ale także poprzez wprowadzenie zmian w diecie. W przypadkach odwodnienia niezbędne jest zwiększenie podaży płynów, zwłaszcza w ciągu dnia, aby organizm był odpowiednio nawodniony przed snem. W sytuacji, gdy skurcze towarzyszą przewlekłym chorobom, takim jak cukrzyca, niewydolność żylna czy schorzenia neurologiczne, konieczne jest kompleksowe leczenie tych jednostek chorobowych, często przy współpracy z lekarzami różnych specjalności.

W łagodniejszych przypadkach lub wtedy, gdy nie stwierdza się konkretnej przyczyny, skuteczne może być działanie profilaktyczne. Osobom doświadczającym skurczów zaleca się regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną – szczególnie ćwiczenia rozciągające mięśnie łydek i stóp, wykonywane zarówno w ciągu dnia, jak i bezpośrednio przed snem. Pozycja ciała w trakcie snu również ma znaczenie – warto unikać spania z nadmiernie wyprostowanymi stopami, co może prowokować skurcze.

Dodatkowo, w codziennym funkcjonowaniu pomocne może być:

• noszenie wygodnego obuwia, zwłaszcza jeśli spędzasz wiele godzin na stojąco lub w ruchu,
• unikanie nadmiaru kofeiny i alkoholu, które mogą wpływać na gospodarkę wodno-elektrolitową,
• ograniczenie długotrwałego siedzenia bez zmiany pozycji,
• unikanie przegrzewania nóg podczas snu.

W przypadkach, gdy skurcze są częste i bardzo dokuczliwe, lekarz może rozważyć leczenie farmakologiczne – choć stosowanie leków rozkurczowych czy uspokajających jest zazwyczaj zarezerwowane dla bardziej uciążliwych przypadków i nie stanowi rutynowej terapii. U osób z przewlekłą niewydolnością żylną korzystne może być także stosowanie kompresjoterapii (np. pończoch uciskowych), które poprawiają krążenie krwi w kończynach dolnych i zmniejszają ryzyko nocnych dolegliwości.

Kiedy skonsultować się z lekarzem?

Należy skonsultować się z lekarzem, jeśli:​

• Skurcze są częste i intensywne​
• Towarzyszą im inne objawy, takie jak obrzęki, drętwienie czy osłabienie mięśni​
• Występują u kobiet w ciąży lub osób z chorobami przewlekłymi​

Nocne skurcze mięśni mogą być uciążliwe, ale często są możliwe do opanowania poprzez odpowiednie nawyki i leczenie. W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia przyczyny i odpowiedniego postępowania.