Żylaki w ciąży – co warto wiedzieć?

Żylaki to powszechna dolegliwość występująca u kobiet w ciąży, którą warunkuje wiele czynników – predyspozycje genetyczne, zmiany hormonalne oraz styl życia ciężarnej. Zmiany w układzie żylnym mogą powodować pojawienie się nieestetycznych zmian, takich jak pajączki żylne, ale także determinować poważniejsze przypadłości, dlatego niepokojące objawy zawsze warto skonsultować ze specjalistą. Lekarz zajmujący się leczeniem układu żylnego to flebolog.

Żylaki w ciąży – jak powstają?

Ciąża to jeden z kluczowych czynników predysponujących do niewydolności żylnej u kobiet i żylaków. Ich główną przyczyną są zmiany w układzie żylnym związane ze wzrostem ciśnienia żylnego w kończynach dolnych, poszerzeniem naczyń krwionośnych oraz spowolnieniem przepływu krwi przez żyły. W występowaniu zmian fizjologicznych duże znaczenie mają czynniki hormonalne, które wpływają na wiele procesów w organizmie kobiet. Wzrost poziomu progesteronu powoduje rozkurczanie mięśni oraz zmniejszenie napięcia żył i zwiększanie ich przepuszczalności, natomiast estrogenów – wzrost stężenia czynników krzepnięcia. Ponadto w okresie ciąży zwiększa się objętość krwi.

Żylaki w ciąży zwykle występują na nogach, w okolicach narządów płciowych i odbytnicy (hemoroidy). Ryzyko ich pojawienia się rośnie u kobiet mających predyspozycje genetyczne (w sytuacji, gdy ich babcia lub mama również miały żylaki w ciąży), a także w przypadku kolejnych ciąż, zwłaszcza, gdy odstępy między nimi obejmowały krótkie okresy. Większe prawdopodobieństwo wystąpienia żylaków kończyn dolnych, a także odbytu i sromu obserwuje się także u kobiet otyłych i kobiet o niskiej aktywności fizycznej (siedzący tryb życia, brak wystarczającej dawki ruchu w ciągu dnia).

Niewydolność żylna u kobiet w ciąży

U kobiet w ciąży niewydolność żylna zwykle ma łagodny przebieg i często ustępuje po porodzie. Nie należy jednak lekceważyć niepokojących objawów, ponieważ żylaki zwiększają ryzyko zakrzepicy żylnej – choroby, która może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. U kobiet w ciąży obecne mogą być pajączki żylne (teleangiektazje), czyli siateczki uwidocznionych żyłek lub żylaki siateczkowe bądź pniowe.

Żylaki w ciąży – objawy

Żylaki kończyn dolnych mogą wiązać się z wystąpieniem uciążliwych dolegliwości, takich jak drętwienie, kurcze (zwłaszcza w pozycji leżącej), uczucie ciężkości nóg, a czasami nawet ból. Duży dyskomfort mogą powodować żylaki odbytu, które również często towarzyszą kobietom ciężarnym. Z kolei żylaki sromu i pochwy pojawiają się rzadziej i zwykle osiągają małe rozmiary; niekiedy mogą dawać takie objawy jak obrzęk w okolicy warg sromowych, a także pieczenie lub swędzenie. 

Leczenie żylaków w ciąży

Postępowanie terapeutyczne w przypadku żylaków u kobiet w ciąży jest bardzo ograniczone i polega przede wszystkim na objawowym łagodzeniu dolegliwości. Zabiegi chirurgiczne lub laserowe żylaków są wskazane dopiero po porodzie, ze względu na ryzyko wystąpienia skutków ubocznych zarówno dla płodu, jak i ciężarnej. Leczenie objawowe może obejmować farmakoterapię z uwzględnieniem faktu, iż powszechnie stosowane leki na żylaki zawierające składniki o dobrze udowodnionych właściwościach przeciwzakrzepowych, takie jak diosmina czy ruszczyk, nie są zalecane u ciężarnych, ponieważ nie ma jednoznacznych badań wskazujących na ich bezpieczeństwo przyjmowania u tej grupy osób. W przypadku uciążliwych dolegliwości lub zaawansowanego stadium niewydolności żylnej lekarz może przepisać heparynę, która nie przenika przez łożysko. Warto jednak pamiętać, że żaden preparat zarówno w formie doustnej, jak i miejscowej (żele, maści czy kremy), nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży samodzielnie, bez uprzedniej konsultacji ze specjalistą. Po uzgodnieniu z lekarzem ciężarne mogą przyjmować preparaty ukierunkowane na wzmacnianie ścian naczyń krwionośnych – leki lub suplementy diety bogate w rutynę.

W łagodzeniu dolegliwości duże znaczenie ma styl życia ciężarnej – zdrowa dieta, prawidłowe nawodnienie organizmu i regularna aktywność fizyczna mogą istotnie zmniejszyć uczucie dyskomfortu poprzez wspomaganie przepływu krwi. Ulgę przyniesie także naprzemienny masaż ciepłą i zimną wodą. Zwraca się także uwagę na skuteczność kompresjoterapii, która poprawia krążenie krwi i limfy oraz redukuje uczucie ciężkości nóg i obrzęki. Niezbędne jest noszenie rajstop i pończoch uciskowych o odpowiednio rozłożonej sile ucisku.

Żylaki w ciąży – czy można im zapobiec?

Na rozwój żylaków w ciąży wpływa wiele czynników (w tym czynniki genetyczne), dlatego nie zawsze można im zapobiec, jednak wskazuje się na liczne działania profilaktyczne, jakie można podjąć, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Kluczowe znaczenie w tym zakresie ma regularna aktywność fizyczna – nowe zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia podają, że w przypadku kobiet, u których nie zidentyfikowano przeciwwskazań medycznych, wskazane jest podejmowanie o najmniej 150 minut aktywności fizycznej w tygodniu z uwzględnieniem różnego rodzaju ruchu – zarówno o charakterze siłowym, jak i rozciągającym. Ćwiczenia fizyczne korzystnie wpływają bowiem na pracę układu żylnego i wspomagają przepływ krwi oraz limfy, zapobiegając żylakom i obrzękom. Do zalecanych form aktywności w przypadku kobiet w ciąży zalicza się m.in. spacery, marsze, jazdę na rowerze, taniec, ćwiczenia w wodzie (aerobik wodny, gimnastyka), a także ćwiczenia oddechowe.

Ważne czynniki profilaktyczne zapobiegające wystąpieniu niewydolności żylnej u kobiet w ciąży obejmują także utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz unikanie siedzącego trybu życia (ewentualnie robienie przerw co godzinę na odrobinę ruchu – krótkie ćwiczenia czy spacer), a zwłaszcza zakładania nogi na nogę, ponieważ taka pozycja utrudnia prawidłowy przepływ krwi. W okresie ciąży warto zrezygnować także z butów na wysokim obcasie, korzystania z solarium i sauny; należy pamiętać o systematycznym masowaniu kończyn dolnych – masaż powinien być wykonywany od stóp w górę, w kierunku serca. Kluczowe w profilaktyce staje się stosowanie pończoch lub rajstop uciskowych dobranych na miarę o odpowiednim stopniu ucisku.  Ryzyko żylaków i zakrzepicy żył głębokich zmniejsza także unoszenie kończyn dolnych.